با درمان سرطان خون یا لوسمی در کودکان آشنا شوید

 

علائم ناشی از کمبود گلبولهای قرمز خون (کم خونی):

 

گلبول های قرمز خون اکسیژن را به همه سلول‌های بدن منتقل می کند. کمبود گلبولهای قرمز می تواند علائمی مانند:

 

• احساس خستگی (خستگی)
• احساس ضعف
• احساس سرما
• احساس سرگیجه یا سبکی سر
• تنگی نفس
• پوست رنگ پریده

 

علائم ناشی از کمبود گلبول‌های سفید طبیعی خون:

 

گلبولهای سفید خون به بدن در مقابله با میکروب ها کمک میکند. کودکان مبتلا به لوسمی اغلب تعداد گلبول‌های سفید خون زیادی دارند، اما بیشتر آنها سلولهای نابالغ و لوسمی هستند که از عفونت محافظت نمی‌کنند و تعداد گلبول‌های سفید خون طبیعی کم است. این امر میتواند منجر به علائم زیر شود:

 

عفونت ها  که به دلیل کمبود گلبول‌های سفید طبیعی ایجاد می شوند. کودکان مبتلا به لوسمی ممکن است دچار عفونت هایی شوند که به نظر نمیرسد فروکش کنند و حتی ممکن است پس از بهبودی به یک عفونت دیگر مبتلا شوند.

 

تب اغلب نشانه اصلی عفونت است. اما برخی از کودکان ممکن است بدون داشتن عفونت دچار تب شوند.

 

علائم ناشی از پلاکت خون پایین:

 

پلاکت های موجود در خون به طور معمول به توقف خونریزی کمک میکنند. کمبود پلاکت می‌تواند منجر به موارد زیر شود:

 

• کبودی و خونریزی آسان
• خونریزی مکرر یا شدید بینی
• خونریزی لثه
• درد استخوان یا مفاصل: این درد ناشی از ایجاد سلول‌های لوسمی در نزدیکی سطح استخوان یا داخل مفصل است.
• تورم شکم: سلول‌های لوسمی ممکن است در کبد و طحال جمع شده و باعث بزرگتر شدن این اندام‌ها شود.  این امر منجر به تورم شکم میشود. دنده‌های تحتانی معمولاً این اندام ها را می پوشانند، اما هنگامی که بزرگتر شدند، توسط پزشک قابل لمس میشوند.
• از دست دادن اشتها و کاهش وزن: اگر طحال یا کبد به اندازه کافی بزرگ شدند، میتوانند بر سایر ارگان‌ها مانند معده فشار بیاورند. این باعث میشود کودک بعد از خوردن تنها مقدار کمی غذا احساس سیری کند که منجر به از دست دادن اشتها و کاهش وزن به مرور زمان شود.
• گره های لنفاوی متورم: برخی لوسمی‌ها به غدد لنفاوی گسترش می‌یابند که مجموعه‌های کوچکی (به اندازه لوبیا) از سلول‌های ایمنی بدن هستند. گره‌های متورم ممکن است در قسمت‌های خاصی از بدن (مانند در دو طرف گردن، در مناطق زیر بغل، بالای ترقوه یا کشاله ران) به صورت توده های زیر پوست دیده یا احساس شوند. غدد لنفاوی داخل قفسه سینه یا شکم نیز ممکن است متورم شوند، اما این‌ها فقط در آزمایشات و تصویربرداری مانند اسکن CT یا MRI قابل تشخیص هستند. در نوزادان و کودکان، غده های لنفاوی معمولاً هنگام مبارزه با عفونت نیز بزرگتر میشوند. غده لنفاوی بزرگ شده در کودک در اثر عفونت بسیار بیشتر از لوسمی است، اما باید توسط پزشک معاینه شده و از نزدیک دنبال شوند.
• سرفه یا مشکل در تنفس: برخی از انواع سرطان خون میتوانند بر روی ساختارهای میانی قفسه سینه مانند گره‌های لنفاوی یا تیموس (اندامی کوچک در جلوی نای) تأثیر بگذارند. تیموس بزرگ یا غدد لنفاوی در قفسه سینه میتوانند بر روی نای فشار آورده و باعث ایجاد سرفه یا مشکل در تنفس شود. در بعضی موارد که تعداد گلبول‌های سفید خون بسیار زیاد است، سلول‌های لوسمی ممکن است در رگ‌های خونی کوچک ریه ها نیز ایجاد شوند که این نیز منجر به اختلال در تنفس می‌شود.
• تورم صورت و بازوها تورم تیموس ممکن است بر روی بزرگ سیاهرگ زبرین (SVC) فشار بیاورد، که رگ بزرگی است که خون را از سر و بازوها به قلب منتقل میکند. این امر منجر به انباشته شدن خون در رگ‌ها می‌شود که به سندرم SVC معروف است. در نتیجه‌ی این اتفاق تورم در صورت، گردن، بازوها و قفسه سینه فوقانی (گاهی اوقات با رنگ پوست مایل به قرمز) دیده میشود. همچنین در صورتی که بر مغز تأثیر بگذارد میتواند علائمی مثل سردرد، سرگیجه و تغییر در هوشیاری به دنبال داشته باشد. سندرم SVC میتواند تهدید کننده زندگی باشد، بنابراین باید سریعاً درمان شود.
• سردرد، تشنج، استفراغ: تعداد کمی از کودکان مبتلا به سرطان خون هستند که هنگام تشخیص اولیه بیماری به مغز و نخاع گسترش یافته باشد. در این حالت علائمی مانند سردرد، مشکل در تمرکز، ضعف، تشنج، استفراغ، مشکلات با تعادل و تاری دید قابل مشاهده است.
• بثورات یا مشکلات لثه: در کودکان مبتلا به لوسمی میلوئید حاد (AML)، سلولهای لوسمی ممکن است به لثه‌ها گسترش یابد و باعث تورم ، درد و خونریزی شود. اگر AML به پوست گسترش یابد ، می تواند باعث ایجاد لکه‌های کوچک و تیره شود که مانند بثورات متداول به نظر می رسد. مجموعه سلول‌های AML زیر پوست یا سایر قسمت‌های بدن را کلروما یا سارکوم گرانولوسیتیک می‌نامند.
• خستگی شدید و ضعف: یک علامت نادر اما بسیار جدی AML خستگی شدید، ضعف و نامهومی گفتار است. این علامت زمانی اتفاق میفتد که تعداد بسیار زیادی سلول لوسمی خون را غلیظ کرده و گردش خون را در رگ‎‌های خونی کوچک مغز کند میکند.

 

بیشتر علائم فوق به احتمال زیاد توسط چیز دیگری غیر از سرطان خون ایجاد میشوند. با این وجود، لازم است که این علائم توسط پزشک معاینه شود تا علت آن پیدا شده و درصورت لزوم درمان شود.

 

تشخیص سرطان خون در کودک

 

تشخیص سریع لوسمی و تعیین نوع آن لازم است تا بهترین فرصت برای موفقیت در درمان فراهم شود.

 

تاریخچه پزشکی و معاینه بدنی

 

اگر فرزند شما علائم و نشانه‌هایی دارد که نشان میدهد ممکن است به سرطان خون مبتلا باشد، پزشک باید تاریخچه پزشکی کاملی را از بیمار جمع آوری کند و در مورد علائم و مدت زمان آنها اطلاعات کافی کسب کند. پزشک همچنین ممکن است در مورد قرار گرفتن در معرض عوامل خطر احتمالی نیز سؤال کند. سابقه خانوادگی سرطان به ویژه سرطان خون نیز ممکن است مهم باشد.

 

در طی معاینه جسمی، پزشک به دنبال بزرگ شدن غدد لنفاوی، نواحی خونریزی یا کبودی یا علائم احتمالی عفونت است. چشم‌ها، دهان و پوست به دقت مورد بررسی قرار می‌گیرد و ممکن است معاینه سیستم عصبی انجام شود. شکم کودک نیز  از نظر علائم مربوط به طحال یا کبد بزرگ شده معاینه میشود.

 

آزمایش خون

 

اولین آزمایشاتی که برای جستجوی لوسمی انجام میشود، آزمایش خون است. نمونه خون معمولاً از وریدی در بازو گرفته می شود، اما در شیرخواران و کودکان کوچکتر ممکن است آنها از رگ‌های دیگر (مانند پا یا پوست سر) یا از نوک انگشت گرفته شوند.

 

آزمایش های معمول که بر روی نمونه خون صورت میگیرد شامل شمارش سلول‌های خون و اسمیر خون  است. شمارش کامل خون (CBC) برای تعیین تعداد انواع سلول‌های خونی موجود در خون انجام میشود. برای یک اسمیر خون، یک نمونه کوچک از خون روی یک لام شیشه ای پخش میشود و در زیر میکروسکوپ مطالعه می‌شود. تعداد غیر طبیعی سلول‌های خونی و تغییر در شکل سلول‌ها پزشک را به سرطان خون مشکوک میکند.

 

بیشتر کودکان مبتلا به لوسمی گلبول‌های سفید زیادی دارند ولی گلبول‌های قرمز خون و یا پلاکت های کافی ندارند. بسیاری از گلبول‌های سفید موجود درخون در آینده از بین رفته و سلول‌های نابالغ خونی فقط در مغز استخوان یافت می شوند. حتی اگر این یافته ها پزشک را به لوسمی مشکوک کند، معمولاً بدون بررسی نمونه ای از سلول های مغز استخوان، بیماری نمی تواند به طور قطع تشخیص داده شود.

 

آسپیراسیون مغز استخوان و بیوپسی

 

آسپیراسیون مغز استخوان و بیوپسی مغز استخوان آزمایشاتی است که معمولاً همزمان انجام می‌شوند. نمونه‌ها معمولاً از قسمت پشت استخوان لگن گرفته می‌شوند، اما بعضی اوقات از جلوی استخوان لگن یا از استخوان های دیگر نیز گرفته می‌شود.

 

پونکسیون کمر (سوراخ کردن کمر برای مایع گیری)

 

از این آزمایش برای جستجوی سلول‌های لوسمی در مایع مغزی نخاعی (CSF) که مغز و نخاع را میپوشاند، استفاده می‌شود‌.

 

 بیوپسی گره لنفاوی

 

این نوع بیوپسی در تشخیص لنفوم مهم است، اما به ندرت برای کودکان مبتلا به لوسمی لازم است.

 

نمونه‌های خون، مغز استخوان و سایر نمونه ها برای آزمایش بیشتر به آزمایشگاه فرستاده می شوند.

 

تست‌های میکروسکوپی

 

تمام نمونه های گرفته شده (خون، مغز استخوان، بافت غدد لنفاوی یا CSF) با میکروسکوپ مورد بررسی قرار میگیرند. نمونه‌ها را با مواد شیمیایی رنگ آمیزی میکنند که می تواند باعث تغییر رنگ در برخی از سلول‌های لوسمی شود.

 

پزشکان در ادامه اندازه، شکل و الگوهای رنگ آمیزی سلول‌های خونی موجود در نمونه‌ها را بررسی میکنند تا آنها را به انواع خاص طبقه بندی کنند.

 

فلوسیتومتری و ایمونوهیستوشیمی

 

این آزمایش‌ها برای طبقه بندی سلول‌های لوسمی بر اساس پروتئین های خاص داخل یا روی سلول ها (که به عنوان ایمونوفنوتیپ شناخته می‌شوند) استفاده می شود. این نوع آزمایشات در تعیین نوع دقیق گروه و زیرگروه بیماری بسیار مفید است. این روش را اغلب روی سلول‌های مغز استخوان انجام می‌دهند اما بر روی سلول‌های خون، غدد لنفاوی و مایعات بدن نیز قابل انجام است.

 

تست‌های کروموزومی

 

در این تست‌ها، کروموزوم های (رشته های طولانی DNA) داخل سلول‌ها مورد بررسی قرار میگیرند. سلول‌های عادی انسانی دارای 23 جفت کروموزوم هستند که هر یک از آنها اندازه معینی دارند و زیر میکروسکوپ شکل خاصی دارند. اما در برخی از انواع سرطان خون، سلول ها در کروموزوم‌های خود دچار تغییراتی میشوند.

 

تصویربرداری

 

در آزمایش‌های تصویربرداری از اشعه ایکس، امواج صوتی، میدان مغناطیسی یا ذرات رادیواکتیو برای تهیه تصاویری از داخل بدن استفاده می‌کنند. لوسمی معمولاً تومور ایجاد نمی‌کند، بنابراین آزمایش‌های تصویربرداری به اندازه سایر سرطان‌ها مفید نیستند. اما اگر کودکی به لوسمی مشکوک شده یا تشخیص داده شده است، ممکن است پزشک دستور برخی از این آزمایشات را بدهد تا از این طریق بیماری را بهتر تشخیص دهد یا مشکلات دیگری مانند عفونت را بررسی کند.

 

رادیوگرافی قفسه سینه

 

رادیوگرافی قفسه سینه میتواند بزرگ شدگی تیموس یا غدد لنفاوی در قفسه سینه را نشان دهد. اگر نتیجه آزمایش غیرطبیعی باشد، ممکن است یک اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) از قفسه سینه درخواست شود تا نمای کامل‌تری دریافت شود.

 

اگر کودک شما دچار عفونت ریه باشد، رادیوگرافی قفسه سینه نیز می‌تواند به تشخیص پنومونی کمک کند.

 

اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT)

 

معمولاً برای کودکان مبتلا به لوسمی نیازی به سی تی اسکن نیست، اما اگر پزشک مشکوک شود که لوسمی در غدد لنفاوی در قفسه سینه یا اندام هایی مانند طحال یا کبد در حال گسترش است، درخواست خواهد کرد. همچنین گاهی اوقات برای مشاهده مغز و نخاع استفاده می‌شود، اسکن MRI نیز ممکن است برای این کار استفاده شود.

 

اسکن PET / CT: بعضی از دستگاه ها، اسکن CT را با اسکن توموگرافی انتشار پوزیترون (PET) ترکیب می‌کنند تا اطلاعات بیشتری را در مورد هر قسمت غیرطبیعیی که در CT وجود دارد، فراهم کند.

 

اسکن تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)

 

اسکن MRI، مانند سی تی اسکن، تصاویر دقیقی از بافت‌های نرم بدن ایجاد می‌کند. این نوع تصویر برداری در بررسی مغز و نخاع بسیار مفید است. اگر پزشک شواهدی برای گسترش لوسمی در این مناطق مشاهده کند (مانند کودک اگر دارای علائمی مانند سردرد، تشنج یا استفراغ)، به احتمال زیاد درخواست MRIخواهد کرد.

 

سونوگرافی

 

از سونوگرافی می‌توان برای دیدن گره‌های لنفاوی در نزدیکی سطح بدن یا جستجوی اندام های بزرگ شده در داخل شکم مانند کلیه‌ها، کبد و طحال استفاده کرد.

 

درمان سرطان خون در کودکان

 

تیم پزشکی‌ای که از کودک مبتلا به لوسمی مراقبت می‌کنند را یک متخصص انکولوژیک اطفال (پزشک متخصص سرطان کودک) هدایت می‌کند. این سرطان شناس با سایر متخصصان، از جمله پرستاران، مددکاران اجتماعی، روانشناسان و جراحان همکاری می کند.

 

شیمی درمانی اصلی ترین درمان سرطان خون در کودکان است. دوزها و داروهای مورد استفاده بسته به سن کودک و نوع سرطان خون متفاوت اند.

 

این روش درمانی با تزریق داروهای ضدسرطان در رگ (IV)، در عضله، در مایع مغزی نخاعی (CSF) اطراف مغز و نخاع انجام می‌شود، یا از طریق دهان مصرف می‌شوند. به جز در مورد CSF، داروهای شیمیایی وارد خون می‌شوند و به کلیه نواحی بدن می رسند. این روش درمانی برای سرطان‌هایی مانند لوسمی بسیار مفید است.

 

لوسمی به کمک ترکیبی از چندین داروی شیمی‌درمانی درمان می‌شود. پزشکان شیمی درمانی را به صورت چرخه انجام می‌دهند که به دنبال هر دوره از درمان یک دوره استراحت داده می‌شود تا به بدن فرصت بهبودی داده شود.

 

در درمان لوسمی میلوئید حاد (AML) از دوزهای بالاتر شیمی درمانی در مدت زمان کوتاهتر (معمولاً کمتر از یک سال) استفاده می‌شود و در درمان لوسمی لنفوسیتی حاد (ALL) از دوزهای کمتری از شیمی درمانی در مدت زمان طولانی تر(معمولاً 2 تا 3 سال) استفاده میشود.

 

سایرهای روش‌‌های درمانی شامل:

 

پرتودرمانی: پرتونگاری پر انرژی که سلول‌های سرطانی را از بین میبرد. تابش همیشه برای درمان لوسمی الزامی نیست، اما میتواند در برخی شرایط خاص استفاده شود:

 

برای جلوگیری از گسترش لوسمی به مغز و درمان آن و یا برای درمان مواردی که لوسمی به سمت بیضه‌های پسربچه گسترش یافته باشد. اما شیمی درمانی در این شرایط متدوال تر است.

 

همچنین می‌توان از برای معالجه توموری که به نای فشار می آورد نیز استفاده کرد. اما اغلب از شیمی‌درمانی استفاده میشود زیرا سریعتر عمل میکند.

 

تشعشع به کل بدن، بخش مهمی از درمان قبل از پیوند سلول‌های بنیادی را تشکیل میدهد (به شیمی درمانی با دوز بالا و پیوند سلول‌های بنیادی مراجعه کنید).

 

درمان هدفمند: در این روش داروهای خاص استفاده میشوند که بدون آسیب رساندن به سلول‌های طبیعی، سلول‎های سرطانی را پیدا و حمله می کنند.

 

در سالهای اخیر داروهای جدیدی که قسمت‌های خاصی از سلول‌های سرطانی را هدف قرار می دهند، تولید شده است. این داروهای هدفمند با داروهای استاندارد شیمی درمانی متفاوت اند. در بعضی مواقع می‌توان از آن‌ها به عنوان جایگزین یا همراه با شیمی درمانی استفاده کرد و عوارض جانبی آن با عوارض شیمی درمانی متفاوت است. برخی از داروهای هدفمند می توانند در لوسمی‌های خاص کودکان مفید باشند.

 

پیوند سلولهای بنیادی: قرار دادن سلول‌های بنیادی سالم در بدن

 

پیوند سلول های بنیادی (SCT) یا پیوند مغز استخوان در برخی شرایط می‌تواند برای افزایش احتمال درمان سرطان خون در کودکان استفاده شود. SCT به پزشکان اجازه می‌دهد تا از دوز بالاتری از شیمی درمانی استفاده کنند، زیرا کودک معمولاً توانایی تحمل خواهد داشت.

 

شیمی درمانی با دوز بالا مغز استخوان را یعنی جایی که لوسمی شروع می شود را نابود می کند. از آنجایی که مغز استخوان جایی است که سلول‌های خونی جدید تشکیل می‌شوند، در صورت نابودی مغز استخوان احتمال عفونت‌های تهدید کننده زندگی، خونریزی و سایر مشکلات ناشی از تعداد کم سلولهای خون افزایش میابد. در واقع پیوند سلول‌های بنیادی بعد از شیمی درمانی برای بازگرداندن سلول‌های بنیادی خون ساز در مغز استخوان انجام می شود.

 

سلول‌های بنیادی سازنده خون که برای پیوند استفاده می شوند می‌توانند از خون یا از مغز استخوان دریافت شوند. بعضی اوقات سلولهای بنیادی از خون بند ناف نوزاد استخراج می‍شوند.

 

چشم‌انداز

 

با درمان مناسب، چشم انداز درمانی کودکان و نوجوانان مبتلا به سرطان خون کاملاً مناسب است.

 

اکثر لوسمی‌های دوران کودکی میزان بهبودی بسیار بالایی دارند و در برخی از آنها حتی به 90٪ میرسد. ترمیم و بهبودی به معنای این است که بعد از درمان پزشکان هیچ سلول سرطانی در بدن پیدا نکنند. بیشتر بچه‌های مبتلا به این بیماری به طور دائم درمان می‌شوند.

 

وجود کودکی که به دلیل سرطان تحت معالجه قرار می‌گیرد، می تواند برای هر خانواده ایجاد اضطراب و نگرانی بکند. اما شما تنها نیستید. برای دریافت پشتیبانی با هر کس که در تیم مراقبت فعال است یا مددکار اجتماعی بیمارستان صحبت کنید. منابع زیادی برای کمک به شما و فرزندتان در دسترس است.